De keuze is reuze. Dat geldt zeker voor lampen. Er zijn zo ongelofelijk veel lampen ontworpen dat ik mij in deze blog beperk tot de staande lamp. De staande lamp is uitermate geschikt voor de woonkamer, maar misstaat zeker niet in de hal of slaapkamer. Sommige zijn gemaakt voor sfeerverlichting, andere, zoals een leeslamp, hebben een meer praktische functie. Het is daarom goed om na te denken waar je een lamp voor gaat gebruiken voordat je een keuze maakt.
Opvallend aan de lijst is dat de Italiaanse ontwerpers domineren en dat de markt van iconische staande lampen in handen is van een handjevol fabrikanten. Een aantal vloerlampen zijn onderdeel van een collectie en zeer geslaagde afgeleiden van bijvoorbeeld een tafellamp. Andere zijn echt ontworpen als vloerlamp, zoals de Arco booglamp en Papilona. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat het iconische lampen zijn die nog steeds erg geliefd zijn.
Inhoudsopgave
- Arco
- Toio
- Parentesi
- Papillona vloerlamp
- Megaron staande lamp
- Shogun staande lamp
- Tolomeo Mega Terra
- Orbital staande lamp
- Twiggy
- Lady Costanza
1. Arco
Fabrikant: Flos
Ontwerpers: Achille & Pier Giacomo Castiglioni
Jaar: 1962
Ik ken de Arco booglamp nog uit mijn kindertijd. De lamp stond in de huiskamer bij een oom en tante bij wie ik erg graag kwam. Voor mij stond de lamp symbool voor evenwicht en rust, hetgeen ik ervoer als ik bij hen op bezoek was.
De Arco booglamp is in 1962 ontworpen door de broers, en oprichters van lampenfabrikant Flos, Pier Giacomo en Achille Castiglioni. Kenmerkend is het grote zware marmeren blok met een gat erin. Door een stok in het gat te steken, kan de lamp relatief makkelijk door twee mensen worden verplaatst. Op de Carrara marmeren voet zit een telescopische stang van gesatineerd roestvrij staal. Aan het einde van de arm hangt de aluminium lampenkap die uit twee delen bestaat. Het bovenste deel heeft grote gaten waardoor de lamp mooi uitstraalt op het plafond. De kap projecteert direct licht op de ondergrond. Dit maakt de lamp geschikt voor zowel de eetkamer als de woonkamer.
De tijdloze vloerlamp is een echt designicoon dat je met grote regelmaat ziet in films, reclames en social media. Zo werd de lamp in The Beatles’ Help! Gebruikt, in het huis van Iron Man en samen met de Barcelona Chair en Eames Lounge Chair in Tron: Legacy.Nog altijd vind ik de Arco booglamp beeldschoon. Inmiddels staat ‘ie ook in míjn huiskamer. 🙂
2. Toio
Fabrikant: Flos
Ontwerpers: Achille & Pier Giacomo Castiglioni
Jaar: 1962
Een andere staande lamp van de broers Castiglioni in deze lijst is de Toio (Italiaans voor speelgoed). Deze lamp hebben zij in hetzelfde jaar ontworpen als de Arco booglamp, maar de Toio heeft een meer industrieel simplistisch karakter. Het design is excentrieker en speelser. Alle onderdelen zijn te zien in hun originele vorm zonder overbodige toevoegingen. De eerste versie had een ijzeren kerntransformator in de voet en gebruikte lage spanning als lichtbron, nu is de staande lamp ingericht voor gebruik met een 220v-spanning lichtbron met dimmer, maar gelukkig is het oorspronkelijke ontwerp behouden. De basis is van geëmailleerd staal en de stang van vernikkeld koper. Aan de stang zitten vishengelringen om het snoer te begeleiden naar de autolamp.
De Toio schijnt naar boven en verlicht dus het plafond en de wand, hierdoor is de lamp geschikt voor het uitlichten van hoeken om de ruimte meer dimensie te geven. Door gelaagdheid in je verlichting aan te brengen, creëer je ambiance en ruimte.
Deze lamp is iconisch, en wordt tentoongesteld in musea over de hele wereld.
3. Parentesi
Fabrikant: Flos
Ontwerpers: Achille Castiglioni & Pio Manzù
Jaar: 1971
Achille Castiglioni was in de laatste vijftig jaar misschien wel de meest intelligente designer van verlichting. De Parentesi is de derde lamp van de hand van Achille Castiglioni in dit lijstje, maar nu ontworpen samen met Pio Manzù. Technisch gezien is de Parentesi geen staande lamp en geen hanglamp, maar hij wordt wel in die eerste hoedanigheid gebruikt. Doordat de lamp zowel in hoogte als in graden versteld kan worden, kan die ook verschillende functies hebben, van leeslamp tot spot en sfeerverlichting. Het flexibele gecombineerd met het simplistische, maakt deze lamp uniek en functioneel.
Het bovenste kapje wordt aan het plafond bevestigd en de stalen draad gespannen tussen het kapje en het cilindervormige gewicht op de grond. Aan de draad geregen zit een plastic buisje waarop de lamp bevestigd wordt.
In 2014 heeft de Parentesi lamp een super modern broertje gekregen, de OK lamp ontworpen door Konstantin Grcic. Het principe van de lamp is hetzelfde, maar de OK kreeg een nieuw technologisch jasje. De lamp lijkt een zon aan een draadje. De gloeilamp is vervangen door een ultraplat led-oppervlak met randverlichtingstechnologie en in het vierkante schuifmechanisme zitten de elektronische componenten en een soft-touch schakelaar. Bijzonder ook dat zowel de Parentesi lamp van Achille Castiglioni en Pio Manzù als de OK lamp van Konstantin Grcic bekroond zijn met de prestigieuze Compasso d’Oro-prijs, respectievelijk in 1979 en 2014.
4. Papillona vloerlamp
Fabrikant: Flos
Ontwerpers: Afra & Tobia Scarpa
Jaar: 1977
In tegenstelling tot de Papillona vloerlamp maken alle hierboven beschreven staande lampen nog steeds deel uit van de huidige rijke collectie van Flos. De Papillona staande lamp ging in 2010 uit productie en is voornamelijk nog gebruikt te vinden.
De Italiaanse architect en ontwerper Tobia Scarpa ontwierp de Papillona samen met zijn vrouw Afra. De 192 centimeter hoge aluminium staande lamp heeft aan de bovenzijde een trechtervormige lampenkap. De voor- en achterkant van de kap zijn van gemetalliseerd prismatisch glas.
De Flos Papillona is een vloerlamp met een eenvoudig en modern design. Andere bekende lampen van het echtpaar Scarpa zijn de staande lampen Butterfly en Fantasma, de buitenlamp Tamburo en de tafellamp Biagio. Het echtpaar werkte samen met merken zoals Gavina, B&B Italia, Cassina, Benneton en San Lorenzo.
5. Megaron staande lamp
Fabrikant: Artemide
Ontwerpers: Gianfranco Frattini
Jaar: 1979
De architect Gianfranco Frattini wendde zich tot industrieel ontwerp toen hij werd geconfronteerd met het gebrek aan verlichting voor zijn eigen interieurprojecten. Zijn meest bekende ontwerpen zijn overigens allemaal interieurontwerpen. Op het lijstje ‘meest iconische bijzettafels’ hoort zeker zijn ‘nest tafel 783’: vier tafels die in elkaar kunnen worden geschoven naar één tafel, die dan lijkt op een trommel. De glazen salontafel 784 met chromen frame is in dezelfde stijl ontworpen als de Megaron staande lamp.
De lamp is een geëmailleerde aluminium afgeronde platte buis met in het midden van de buis een sleuf. De buis staat op een thermoplastisch zwart voetstuk en schijnt het licht naar boven (uplighter). De Megaron vloerlamp is te verkrijgen in glossy aluminium en zwart glanzend.
Het minimalistische ontwerp, de eenvoud en elegantie maken deze vrijstaande lamp tijdloos en geschikt voor verschillende ruimtes zoals woonkamer en kantoor.
6. Shogun staande lamp
Fabrikant: Artemide
Ontwerpers: Mario Botta
Jaar: 1986
De Shogun lijkt misschien wel de vreemde, ja zelfs lelijke eend in de bijt. Maar niets is minder waar en dat is te zien zodra de lamp aan staat. Het schaduwspel dat de lamp projecteert op de muur en het plafond is kunstzinnig. De Shogun staande lamp illustreert Mario Botta’s overtuiging dat licht een atmosfeer moet creëren door middel van schaduw.
De architect en designer Mario Botta staat bekend om het gebruik van geometrische vormen. Als de Shogun staande lamp uit is, dan is het een kunstobject dat niets weg heeft van een lamp. En dit is precies wat de Shogun is; een object dat licht geeft, visuele kunst met een functie. De Shogun is een abstract beeld van een mens met een hoofd, een lijf en voeten, plus een navel.
7. Tolomeo Mega Terra
Fabrikant: Artemide
Ontwerpers: Michele De Lucchi en Giancarlo Fassina
Jaar: 1987
De Tolomeo vloerlamp en de Tolemeo Mega Terra zijn voornamelijk bekend door hun kleine broertje, de Tolomeo bureaulamp. Beide lampen zien er dan ook uit als uit de kluiten gewassen bureaulampen. De Tolomeo is Artemides meest iconische lamp en krijgt daarom ook terecht een plaatsje in de lijst ‘meest iconische staande lampen’.
Het is de perfectie die deze lamp bijzonder maakt. De slanke arm, het blootgestelde gewricht, de zichtbare strakke draden en de simplistische kap die 360 graden draait.
Niet alleen het ontwerp was ‘spot on’ maar de timing was perfect. De Tolomeo werd gelanceerd middenin het tijdperk van de hoogwaardige technologie en voor de ‘dot-com bubble’. Al snel stond de Tolomeo op de bureaus van architecten en ontwerpers te prijken en later ook op die in de internetbedrijven.
Ondanks dat beide lampen afgeleiden zijn van de bureaulamp, zijn het elegante booglampen. De Tolomeo vloerlamp is zeer geschikt als leeslamp. De perkamenten kap van de Mega Terra geeft de Tolomeo een warmere uitstraling, waardoor deze geplaatst kan worden boven de salon- en eetkamertafel.
8. Orbital staande lamp
Fabrikant: Foscarini
Ontwerpers: Ferruccio Laviani
Jaar: 1992
De Orbital van Ferruccio Laviani is een van de commercieel meest succesvolle staande lampen van de jaren negentig. De in de jaren vijftig populaire biomorfe vormen geven het ontwerp van deze opvallende diffuser een sterk retro uiterlijk. De kleurrijke of witte elementen, gemaakt van gezandstraald Muranoglas, produceren een zacht sfeerlicht. Zowel overdag (wanneer de lamp niet aan staat) als s ’avonds (wanneer de Orbital de kamer verlicht) is die een eyecatcher in elke ruimte van het huis. De Orbital maakt deel uit van de permanente designcollectie van het New York Museum of Modern Art.
Ferruccio Laviani startte zijn loopbaan bij de ontwerper van de Tolomeo, Michele De Lucchi. Later begon hij zijn eigen ontwerpstudio waar hij ook verlichting voor Kartel heeft ontworpen. Voor Foscarini ontwierp Laviani o.a. ook nog de Tuareg Terra.
9. Twiggy
Fabrikant: Foscarini
Ontwerpers: Marc Sadler
Jaar: 2006
Zonder respectloos te willen zijn is de Twiggy de ‘andere’ booglamp en naast de Arco booglamp de meest bekende booglamp. Dat is heel bijzonder, wetende dat de Twiggy booglamp meer dan 45 jaar later is ontworpen. In die 45 jaar is er veel veranderd zeker wat betreft technologie en kennis. De lamp is in nauwe samenwerking gemaakt door Marc Sadler en Foscarine. Marc Sadler is vanaf zijn studie aan het experimenteren en ontwerpen met kunststoffen. De dunne stok van de lamp is gemaakt van polycarbonaat dat als bijzondere eigenschap heeft dat het flexibel is en altijd in zijn oorspronkelijke vorm teruggaat, de lamp is bewegelijk maar buigt niet verder door. Het uitdenken en maken van de polycarbonaat was een ingewikkeld proces, omdat normaal gesproken dit soort materialen juist de eigenschap hebben om zeer stug te zijn of juist heel flexibel.
In eerste instantie wilde Sadler een ontwerp maken gebaseerd op het beeld van een visser met een hengel. Dat idee is gesimplificeerd mede dankzij het idee van het team van Foscarini. Om een ronde disk als vloerplaat te nemen met een bamboestok waarvan het lijkt of die daar geplant is.
De Twiggy booglamp is slank en simpel vormgegeven, waarbij de technologie compleet onzichtbaar is. Maar de meeste mensen zullen niet verliefd worden op het technische hoogstandje van de Twiggy, maar op haar beeldschone minimalistische uiterlijk. Twiggy staande lamp is in diverse kleuren en als buitenlamp verkrijgbaar. Volgens Sadler verandert de kleur, net als bij de poloshirts van Lacoste, de uitstraling en persoonlijkheid van de lamp.
10. Lady Costanza
Fabrikant: Luceplan
Ontwerpers: Paolo Rizzato
Jaar: 2008
Net als de Twiggy hierboven is de Costanza een ontwerp gebaseerd op een combinatie van genialiteit van de ontwerper, in dit geval Paolo Rizzato, en de mogelijkheden van de nieuwe technologie. De Costanza maakt gebruik van twee innovatieve technologieën. De eerste is wederom het polycarbonaat waarvan de kap is gemaakt. Door het gebruik van polycarbonaat kan de kap zonder frame buigen en in zijn vorm gemaakt worden, maar tijdens de opslag en het vervoer in platte vorm bestaan. De tweede innovatie is de elektronische aanraakdimmer waarmee ook de intensiteit kan worden aangepast door middel van aanraking, waarbij gebruik wordt gemaakt van de geleidende eigenschappen van het menselijk lichaam.
De Costanza tafellamp heeft eigenlijk de traditionele en vertrouwde vormen van een schemerlamp, maar zit ook vol contrasten: de vierkante, zware voet in contrast met een ronde en bijna niets wegende kap, de traditionele en tegelijkertijd moderne vormgeving. De Lady Costanza vloerlamp is een lichtvoetige dame die door de kamer danst en de hele kamer een luchtig en zachte sfeer geeft.
